Boşanma, bir evliliğin yasal olarak sona ermesi anlamına gelir. Bu süreç, sadece hukuki değil, aynı zamanda duygusal ve finansal açıdan da zorlu olabilir. Bu kapsamlı rehber, boşanma sürecinde karşılaşabileceğiniz yasal konuları anlamanıza yardımcı olmak, haklarınızı korumanızı sağlamak ve süreci mümkün olduğunca sorunsuz atlatmanız için hazırlanmıştır.
1. Boşanma Türleri
Türk hukukunda iki temel boşanma türü vardır: anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma. Her birinin kendine özgü özellikleri ve prosedürleri bulunmaktadır.
1.1 Anlaşmalı Boşanma
Anlaşmalı boşanma, eşlerin karşılıklı olarak evliliklerini sonlandırmaya karar vermeleri durumudur. Bu tür boşanmanın özellikleri şunlardır:
- Daha hızlı ve genellikle daha az maliyetli bir süreçtir.
- Eşler, boşanma kararı ve sonuçları üzerinde mutabık olmalıdır.
- Mal paylaşımı, nafaka ve varsa çocukların velayeti konularında anlaşma sağlanmış olmalıdır.
- Mahkeme, anlaşmanın tarafların özgür iradesiyle yapıldığını ve çocukların menfaatlerini koruduğunu tespit etmelidir.
- Genellikle tek celse ile sonuçlanır.
Anlaşmalı boşanma süreci şu adımları içerir:
- Eşlerin boşanma kararı alması ve şartlar üzerinde anlaşması
- Anlaşmalı boşanma protokolünün hazırlanması
- Boşanma davasının açılması
- Duruşma ve hakimin kararı
1.2 Çekişmeli Boşanma
Çekişmeli boşanma, eşlerden birinin diğerinin rızası olmadan boşanma davası açması durumudur. Bu tür boşanmanın özellikleri şunlardır:
- Genellikle daha uzun ve daha maliyetli bir süreçtir.
- Boşanma nedenleri ve deliller mahkemede sunulur ve değerlendirilir.
- Mal paylaşımı, nafaka ve velayet konuları mahkeme tarafından karara bağlanır.
- Birden fazla duruşma gerektirebilir.
- Taraflar arasında anlaşmazlıklar olduğu için daha stresli bir süreç olabilir.
Çekişmeli boşanma süreci şu adımları içerir:
- Boşanma davasının açılması
- Davalı tarafa tebligat yapılması
- Cevap dilekçesi sunulması
- Delillerin toplanması ve sunulması
- Duruşmalar ve tanık dinlemeleri
- Hakimin kararı
- Gerekirse temyiz süreci
2. Boşanma Nedenleri
Türk Medeni Kanunu, boşanma için belirli nedenler öngörmüştür. Bu nedenler, özel ve genel boşanma nedenleri olarak ikiye ayrılır.
2.1 Özel Boşanma Nedenleri
- Zina (TMK m. 161): Eşlerden birinin evlilik dışı cinsel ilişkiye girmesi durumudur. Zina yapan eşe karşı, diğer eş boşanma davası açabilir.
- Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162): Eşlerden birinin diğerinin yaşamına kast etmesi, ona karşı pek kötü davranması veya ağır derecede onur kırıcı davranışta bulunması durumudur.
- Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163): Eşlerden birinin küçük düşürücü bir suç işlemesi veya haysiyetsiz bir hayat sürmesi ve bu sebeple birlikte yaşamanın diğer eş için çekilmez hale gelmesi durumudur.
- Terk (TMK m. 164): Eşlerden birinin, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek amacıyla diğerini terk etmesi veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmemesi durumudur.
- Akıl Hastalığı (TMK m. 165): Eşlerden birinin akıl hastalığına yakalanması ve bu hastalığın geçmesine olanak bulunmadığının resmi sağlık kurulu raporu ile tespit edilmesi durumudur.
2.2 Genel Boşanma Nedeni
Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK m. 166): Evlilik birliğinin, ortak hayatı sürdürmeleri eşlerden beklenemeyecek derecede temelinden sarsılması durumudur. Bu, en sık başvurulan boşanma nedenidir ve birçok durumu kapsayabilir.
3. Yasal Sürecin Adımları
Boşanma süreci, türüne bağlı olarak farklılık gösterse de, genel olarak şu adımları içerir:
- Boşanma Kararının Verilmesi: Eşler boşanmaya karar verir ve bu kararı uygulamaya koymak için harekete geçer.
- Avukat ile Görüşme: Bir avukatla görüşmek zorunlu değildir, ancak hukuki haklarınızı anlamak ve korumak için önemlidir.
- Dava Dilekçesinin Hazırlanması: Boşanma gerekçeleri, talepler ve deliller içeren bir dava dilekçesi hazırlanır.
- Davanın Açılması: Hazırlanan dilekçe, yetkili Aile Mahkemesi’ne sunulur ve dava açılır.
- Ön İnceleme: Hakim, tarafları dinler, delilleri inceler ve uzlaşma imkanını araştırır.
- Duruşmalar: Anlaşmalı boşanmada genellikle tek duruşma yeterli olurken, çekişmeli boşanmada birden fazla duruşma olabilir.
- Karar: Hakim, tüm delilleri değerlendirerek boşanmaya karar verir veya davayı reddeder.
- Temyiz Süreci: Kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde istinaf mahkemesine, oradan da Yargıtay’a başvuru yapılabilir.
4. Mal Paylaşımı
Boşanma sürecinde en çok tartışma konusu olan konulardan biri mal paylaşımıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre, aksi bir anlaşma yoksa, evlilik birliği içinde edinilen mallar eşit olarak paylaşılır. Bu sistem “edinilmiş mallara katılma rejimi” olarak adlandırılır.
4.1 Edinilmiş Mallar
Edinilmiş mallar, evlilik süresince çalışma karşılığı elde edilen kazançlar, sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler, çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar, kişisel malların gelirleri, edinilmiş malların yerine geçen değerlerdir.
4.2 Kişisel Mallar
Kişisel mallar ise evlenmeden önce sahip olunan mallar, miras yoluyla edinilen mallar, karşılıksız kazanımlar (örneğin bağışlar), kişisel malların yerine geçen değerler ve manevi tazminat alacaklarıdır. Bu mallar paylaşıma tabi değildir.
4.3 Mal Paylaşımı Süreci
- Mal varlığının belirlenmesi
- Edinilmiş ve kişisel malların ayrılması
- Edinilmiş malların değerlemesi
- Artık değerin hesaplanması ve paylaştırılması
Mal paylaşımı konusunda anlaşmazlık yaşanması durumunda ayrı bir dava açılabilir. Bu dava, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde açılmalıdır.
5. Nafaka
Boşanma sürecinde iki tür nafaka söz konusu olabilir: yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası (çocuk nafakası).
5.1 Yoksulluk Nafakası
Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek tarafa, diğer tarafın mali gücü oranında ödenen nafakadır. Özellikleri şunlardır:
- Süresiz olabilir, ancak şartlar değiştiğinde yeniden değerlendirilebilir.
- Nafaka alacaklısının evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde kendiliğinden sona erer.
- Nafaka miktarı, tarafların ekonomik durumları, yaşları, evlilik süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak belirlenir.
5.2 İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası)
İştirak nafakası, çocuğun bakımını üstlenen ebeveyne, diğer ebeveyn tarafından ödenen nafakadır. Özellikleri şunlardır:
- Çocuğun eğitim ve bakım masraflarını karşılamak içindir.
- Çocuk reşit olana kadar devam eder, ancak çocuğun eğitimi devam ediyorsa nafaka yükümlülüğü de devam edebilir.
- Nafaka miktarı belirlenirken çocuğun ihtiyaçları ve ebeveynlerin ekonomik durumları göz önünde bulundurulur.
6. Çocuk Velayeti
Velayet, çocuğun bakımı, eğitimi, temsili ve mallarının yönetimi konusundaki hak ve yükümlülükleri ifade eder. Boşanma durumunda velayet konusu şu şekilde ele alınır:
6.1 Velayetin Belirlenmesi
- Velayet genellikle bir ebeveyne verilir, diğer ebeveyne kişisel ilişki kurma hakkı tanınır.
- Hakim, çocuğun yüksek yararını gözeterek karar verir.
- Çocuğun yaşı, cinsiyeti, ebeveynlerin çalışma durumları, yaşam koşulları gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
- Ortak velayet de mümkündür, ancak her iki ebeveynin de uygun olması ve çocuğun yararına olması gerekir.
6.2 Kişisel İlişki Kurma Hakkı
Velayeti almayan ebeveyn, çocukla kişisel ilişki kurma hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanımı şu şekilde düzenlenir:
- Görüşme günleri ve süreleri belirlenir.
- Tatil ve bayram dönemlerinde nasıl paylaşım yapılacağı kararlaştırılır.
- Çocuğun eğitim, sağlık gibi önemli konularında bilgilendirilme hakkı tanınır.
6.3 Velayet Değişikliği
Velayet kararı kesin değildir ve şartların değişmesi halinde değiştirilebilir. Örneğin:
- Velayeti alan ebeveynin çocuğun bakımını ihmal etmesi
- Çocuğun güvenliğinin tehlikede olması
- Velayeti alan ebeveynin ağır hastalığı veya ölümü
7. Bir Avukatın Nasıl Yardımcı Olabileceği
Boşanma süreci karmaşık ve duygusal olarak yıpratıcı olabilir. Bir Üsküdar boşanma avukatı, bu süreçte size şu konularda yardımcı olabilir:
- Yasal Süreçleri Anlamanıza ve Yönetmenize Yardım: Avukatınız, boşanma sürecinin her aşamasını size açıklayacak ve neler yapmanız gerektiği konusunda sizi yönlendirecektir.
- Haklarınızı Korumanızı Sağlama: Avukatınız, yasalar çerçevesinde haklarınızın neler olduğunu size anlatacak ve bu hakları korumanıza yardımcı olacaktır.
- Adil Bir Anlaşmaya Varmanızı Sağlama: Özellikle mal paylaşımı, nafaka ve velayet gibi konularda, avukatınız sizin çıkarlarınızı gözeterek adil bir anlaşmaya varmanıza yardımcı olacaktır.
- Duygusal Olarak Zorlu Süreçte Objektif Bir Bakış Açısı Sunma: Boşanma süreci duygusal olarak yıpratıcı olabilir. Avukatınız, objektif bir bakış açısı sunarak daha sağlıklı kararlar almanıza yardımcı olacaktır.
- Gerekli Tüm Belgelerin Hazırlanması ve Sunulması: Boşanma davası için gerekli tüm belgelerin hazırlanması ve mahkemeye sunulması konusunda boşanma avukatı size yardımcı olacaktır.
- Müzakerelerde Sizi Temsil Etme: Eşiniz veya eşinizin avukatı ile yapılacak müzakerelerde avukatınız sizi temsil edecek ve çıkarlarınızı koruyacaktır.
- Alternatif Çözüm Yolları Sunma: Gerektiğinde arabuluculuk gibi alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerini önerebilir ve bu süreçlerde size rehberlik edebilir.
- Stres ve Endişeyi Azaltma: Yasal sürecin karmaşıklığını anlamanıza yardımcı olarak ve süreci sizin adınıza yöneterek stres ve endişenizi azaltabilir.
8. Boşanma Sonrası Süreç
Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte yasal süreç sona erer, ancak bazı konularda dikkat edilmesi gereken noktalar vardır:
8.1 Resmi İşlemler
- Nüfus cüzdanınızı yenilemelisiniz.
- Sosyal güvenlik kurumunuza boşandığınızı bildirmelisiniz.
- Banka hesaplarınız, kredi kartlarınız gibi finansal konularda gerekli güncellemeleri yapmalısınız.
8.2 Nafaka Ödemeleri
- Nafaka ödeme yükümlülüğünüz varsa, ödemeleri düzenli olarak yapmalısınız.
- Nafaka alacaklısıysanız, ödemelerin düzenli yapılıp yapılmadığını takip etmelisiniz.
8.3 Velayet ve Kişisel İlişki
- Velayet ve kişisel ilişki düzenlemelerine uymalısınız.
- Çocuğunuzun diğer ebeveynle ilişkisini desteklemelisiniz.
- Çocuğunuzun eğitimi, sağlığı gibi önemli konularda iletişim halinde olmalısınız.
8.4 Psikolojik Destek
- Gerekirse kendiniz ve çocuklarınız için psikolojik destek almayı düşünebilirsiniz.
- Boşanma sonrası uyum sürecinde profesyonel yardım almak faydalı olabilir.
9. Sık Sorulan Sorular
- Boşanma davası ne kadar sürer? Anlaşmalı boşanmalarda süreç genellikle daha kısadır ve birkaç ay içinde sonuçlanabilir. Çekişmeli boşanmalarda ise süreç daha uzun olabilir ve bazen yılları bulabilir.
- Boşanma davası masrafları nelerdir? Masraflar dava türüne, süresine ve avukatlık ücretlerine göre değişiklik gösterir. Temel masraflar arasında mahkeme harçları, bilirkişi ücretleri ve avukatlık ücretleri sayılabilir.
- Boşandıktan sonra eski soyadımı kullanabilir miyim? Evet, boşanan kadın, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde eski soyadını kullanmak istediğini nüfus müdürlüğüne bildirerek eski soyadını kullanmaya devam edebilir.
- Çocuğumla görüşmem engellenirse ne yapabilirim? Mahkeme kararına rağmen çocuğunuzla görüşmeniz engelleniyorsa, icra dairesine başvurarak kararın uygulanmasını talep edebilirsiniz. Ayrıca, velayet değişikliği davası açmayı da düşünebilirsiniz.
- Nafaka miktarı değiştirilebilir mi? Evet, tarafların mali durumlarında önemli değişiklikler olması halinde nafaka miktarı artırılabilir, azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
Sonuç
Boşanma süreci, hukuki, finansal ve duygusal açıdan zorlu bir süreçtir. Bu süreçte haklarınızı bilmek, yasal prosedürleri anlamak ve profesyonel yardım almak, süreci daha az stresli ve daha adil bir şekilde yönetmenize yardımcı olacaktır.
Her boşanma davası benzersizdir ve kendi özel koşullarına sahiptir. Bu nedenle, bu rehberde verilen bilgiler genel nitelikte olup, durumunuza özel hukuki tavsiye için mutlaka bir avukata danışmanızı öneririz. Unutmayın ki, doğru rehberlik ve destek ile bu zorlu süreci atlatabilir ve yeni bir başlangıç yapabilirsiniz.